BBB -
Mời Làng đọc bài tôi tải về dưới đây.
Câu chuyện không mới, nhưng có nhiều dẫn chứng rất cụ thể và có tính thuyết phục cao.
Đúng là: "Nhìn người lại nghĩ đến ta....". Tôi thấy GS Chu Hảo khi được hỏi về "văn hoá đọc" của ta hiện nay, Anh Chu Hảo đã dùng 2 từ ngắn gọn và chính xác là "ĐAU LÒNG".
Bài viết này đã gợi mở những điều rất cần để suy ngẫm ... Làm sao để có thể đưa "văn hoá đoc" ở ta học tập và theo kịp được bạn bè; vì chính điều này sẽ góp phần quan trọng để nước ta trở thành một nước văn minh và giàu mạnh.
Ngẫm về “tủ rượu” của người Việt và “tủ sách” của người Do Thái
ĐÌNH QUANG
Giới trọc phú chuộng tủ rượu để khoe mẽ hơn là tủ sách để thể hiện sự hiểu biết.
Câu
chuyện về “tủ rượu” của người Việt và “tủ sách” của người Do Thái, cho
thấy sự khác nhau về “văn hóa đọc” của hai dân tộc cách xa nhau cả về
địa lý lẫn khoảng cách văn minh.
Câu chuyện về cái “tủ sách” và cái “tủ rượu”
Hôm rồi tôi có dịp ghé nhà một ông tá hải quân cùng quê chơi. Ông hiện phụ trách quân lực của cả một vùng.
Ông vừa cất
xong ngôi biệt thự và sắm xe hơi mới. Bước vào phòng khách ngôi nhà, ập
vào mắt tôi chính là chiếc tủ rượu hoành tráng choán gần nửa bức tường
chính diện.
Thôi thì đủ
thương hiệu rượu danh tiếng: từ Chivas, Hennessy, Napoleon, Johnnie
Walker cho tới Vodka xịn tận bên Nga… được gia chủ bày khá ngay ngắn
trên kệ.
Ông đi giới
thiệu cho chúng tôi xuất xứ từng chai rượu: chai này thằng bạn đi nước
ngoài về tặng, chai kia đồng nghiệp cho, chai nọ do cấp dưới biếu với
giọng khá hào hứng cũng như thể hiện sự am hiểu về rượu ngoại.
Sau khi dẫn
chúng tôi đi tham quan quanh khuôn viên nhà, cùng với mấy câu chuyện hỏi
thăm nhạt thếch, ông tá nhanh chóng nhập sòng oánh “phỏm” với mấy
“thằng đệ”.
Trong lúc mấy vị đang say sưa sát phạt, chúng tôi cũng đang ngó nghiêng thứ này thứ kia của căn nhà thì xảy ra một chuyện.
Thằng con đầu
tầm 8 tuổi của ông, tranh thủ lúc mọi người trong nhà đang tập trung
chuyên môn, lén vào phòng lục túi bố nó lấy mấy tờ 500 ngàn và bị bà nội
tóm cổ xách ra báo với phụ huynh.
Một điều khiến chúng tôi khá bất ngờ, đó là lòng “vị tha” của quý phụ huynh.
Ông chỉ đánh nó
mấy cái nhè nhẹ (chắc sợ thằng bé đau) và mắng nó mấy câu quen thuộc
rồi lại tiếp tục lao vào sòng, cách xử lý của ông khiến tôi có lý do để
tin thằng bé thực hiện hành động này không phải lần đầu và chắc chắn
không bao giờ là lần cuối.
Câu chuyện thứ
hai tôi muốn đề cập với các bạn thói quen đọc sách của người Do Thái.
“Trong mỗi gia đình Do Thái luôn luôn có 1 tủ sách được truyền từ đời
này sang đời khác. Tủ sách phải được đặt ở vị trí đầu giường để trẻ nhỏ
dễ nhìn, dễ thấy từ khi còn nằm nôi.
Để sách hấp dẫn
trẻ, phụ huynh Do Thái thường nhỏ nước hoa lên sách để tạo mùi hương
cho các em chú ý”. (Theo bài viết “Người Việt ít đọc sách: Cần những
chính sách để thay đổi toàn diện” của tác giả Nguyễn Hương đăng trên
trang tin điện tử Cinet.com của Bộ VH-TT-DL).
“Mặc dù chỉ có 8
triệu dân nhưng ở Israel có tới hơn 1.000 thư viện công cộng với nhiều
sách quý. Bên cạnh việc hình thành, xây dựng thói quen đọc sách từ khi
nằm nôi cho trẻ nhỏ, người Do Thái hiện vẫn sử dụng hình ảnh con lừa thồ
sách để dạy các con mình: Nếu chỉ dừng ở việc đọc mà không biết ứng
dụng thì trí tuệ đó cũng chỉ là trí tuệ chết. Và để có thể ứng dụng, trẻ
em Do Thái không ngừng đọc sách và tích lũy kiến thức từ nhiều ngành,
lĩnh vực khác nhau.”
Đó là hai câu
chuyện về “tủ rượu” của người Việt và “tủ sách” của người Do Thái, hay
nói khác hơn là câu chuyện về “văn hóa đọc” của hai dân tộc cách xa nhau
cả về địa lý lẫn khoảng cách văn minh.
Mối tương quan giữa “văn hóa đọc” và sự phát triển
Trong một lần
nói chuyện với Giáo sư Chu Hảo, một học giả gạo cội của Việt Nam và đang
là Giám đốc Nhà Xuất bản Tri Thức, tôi đưa ra câu hỏi: “Trên cương vị
một học giả và một người làm sách, ông có cảm nhận như thế nào khi người
Việt hiện đang chuộng chưng ‘tủ rượu” hơn là ‘tủ sách’ cũng như xin ông
cho nhận xét về văn hóa đọc của người Việt hiện nay?”
Giáo sư trả
lời: “Đó là tư duy của "trọc phú" - ham chuộng vật chất, khoe mẽ hơn là
hiểu biết, tri thức,” về văn hóa đọc của người Việt, ông nhấn mạnh hai
chữ “đau lòng”.
Ở các nước Âu -
Mỹ, lấy ví dụ ở Pháp hiện nay, trung bình một người dân Pháp đọc tới 20
cuốn sách/năm, đối với người dân sống ở thành phố, tầng lớp tri thức,
con số đó lên tới 30-50 cuốn/ năm (Nguyễn Hương, bài “Người Việt ít đọc
sách: Cần những chính sách để thay đổi toàn diện”).
Ở Nhật, ngay từ thời Cải cách Minh Trị, chỉ với 30 triệu dân mà tiêu thụ tới hàng trăm ngàn cuốn sách dạng tinh hoa, “khó nhằn”.
Ở một quốc gia
gần hơn trong cộng đồng ASEAN, đó là Malaysia, số lượng sách được đọc
trên đầu người là 10-20 cuốn/người/năm (2012, số liệu từ ông Trần Trọng
Thành, công ty sách điện tử Aleeza).
Và ở Việt Nam,
theo con số do Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch công bố ngày 12/04/2013
ngay trước thềm sự kiện “Ngày hội Sách và Văn hóa Đọc”, số lượng sách
một người Việt đọc trong một năm là… 0,8 cuốn, nghĩa là người Việt Nam
đọc chưa đầy 1 cuốn sách trong 1 năm.
Có sự tương
quan rõ ràng giữa văn hóa đọc và sự phát triển của một quốc gia. Với
những con số ở trên, dễ hiểu vì sao nước Pháp lại có một nền kinh tế,
văn hóa và nghệ thuật rạng rỡ như vậy.
Nước Nhật có
thể đứng dậy thần kỳ sau Thế chiến 2 cũng như vươn lên quật khởi sau bao
thiên tai liên miên, hiện đang là nền kinh tế đứng thứ 2 thế giới với
nền khoa học - công nghệ tiên tiến bậc nhất.
Malaysia đang là ngôi sao mới ở khu vực ASEAN với những chính sách đổi mới và mở cửa đột phá gần đây.
Và người Do
Thái với câu chuyện ở đầu bài, “Một dân tộc 13 triệu dân nhưng sinh ra
gần 40% chủ nhân của các giải Nobel; 1/3 trên tống số các nhà triệu phú
đang sống và làm việc tại Mỹ là người Do Thái; 20% giáo sư tại các
trường đại học hàng đầu hiện nay; 3 nhân vật sau Công nguyên cho đến
hiện tại có tác động lớn nhất đến lịch sử nhân loại là Chúa Jesus, Karl
Marx và Alber Einstein…là người Do Thái.”
Mỗi
người Việt chưa đọc nổi 1 cuốn sách/năm, ai có thể khẳng định không
liên quan đến tình trạng suy thoái toàn diện từ kinh tế, giáo dục, văn
hóa, xã hội cũng như nhân cách con người hiện nay ở Việt Nam?
Thái độ của người trẻ Việt với “văn hóa đọc”
Thế hệ trẻ
chính là những người kế thừa và phát triển, là tương lai của đất nước.
Tuổi trẻ cũng là khoảng đời mà con người có tinh thần học hỏi và sáng
tạo nhất, là thời kì hoàn thiện về chất, vì vậy là thời kì đòi hỏi con
người phải đọc sách nhiều nhất. Với số liệu Bộ VH-TT-DL đưa ra ở trên,
người trẻ Việt hiện đang làm gì?
Tiến sĩ Alan
Phan, người có hơn 25 năm làm việc ở nhiều quốc gia trên thế giới, người
Việt đầu tiên đưa một công ty lên sàn chứng khoán, nhận xét: “Ở các
nước Âu - Mỹ, thời gian rảnh sinh viên họ thường ngồi trước máy tính đọc
tin tức, tìm thông tin hay đọc sách.
Còn sinh viên
Việt Nam, họ đang bận “ngồi đồng” chém gió tại các quán cà phê, trà đá”.
Tại các nước phương Tây hoặc Nhật Bản, hình ảnh chúng ta thường thấy
trên xe buýt, tàu điện ngầm hay ngay cả trên đường phố là hình ảnh các
bạn học sinh, sinh viên say sưa với cuốn sách trên tay.
Mỗi lần theo
dõi các cuộc tranh luận của giới trẻ Việt Nam về các vấn đề “hot” trên
các diễn đàn, mạng xã hội, chúng ta sẽ thấy rõ sự thiếu hiểu biết, thiếu
văn hóa cũng như trình độ… ngụy biện bậc thầy của các bạn trẻ.
Các bạn không
tự trang bị được cho mình một nền tảng kiến thức, tư duy độc lập, lập
luận thuyết phục cũng như kĩ năng, văn hóa tranh biện. Tâm lý bầy đàn
luôn thể hiện rõ nhất ở những sự kiện như vậy. Sự kiện cô bạn trẻ Huyền
Chip và cuốn “Xách ba-lô lên và đi”, một trong những sự kiện nóng và
được giới trẻ tranh luận nhiều nhất trong năm 2013, là một ví dụ điển
hình.
Trước mỗi sự
kiện truyền thông đưa ra, các bạn trẻ không thể phân biệt được đâu là
tin thật, đâu là tin giả, đâu là chiêu PR. Một bộ phận như những con cừu
ngoan ngoãn, họ chỉ biết bám đuôi nhau và gật đầu. Bộ phận còn lại nghe
cái gì cũng kêu “bậy” dù chẳng có dẫn chứng, cơ sở nào để phản biện
lại.
Ai có thể phủ nhận đó không phải là hậu quả của việc lười đọc sách và học hỏi?
Thay lời kết
Câu chuyện về
cái “tủ rượu” của ông tá hải quân trong câu chuyện đầu bài và cái “tủ
sách” của người Do Thái, hay câu chuyện “văn hóa đọc” của người Việt Nam
có mối liên hệ chặt chẽ với khoảng cách phát triển hiện tại giữa chúng
ta với thế giới.
Để đất nước và
con người Việt Nam phát triển về mọi mặt, bền vững, việc đầu tiên là
phải làm sao để “văn hóa đọc” của người Việt lan tỏa và thăng hoa, tạo
thói quen đọc sách và yêu sách. Muốn phát triển như Âu - Mỹ, Nhật hay
người Do Thái, trước hết phải học hỏi văn hóa đọc từ họ.
Phải làm sao
nhà nhà đều có “tủ sách” để tự hào và gieo hạt, chứ không phải là “tủ
rượu” để khoe mẽ vật chất và phô trương cái tư duy trọc phú.
Mọi thay đổi phải bắt đầu từ thế hệ trẻ.